Habiter sans-abri au féminin

Met het project Habiter sans-abri au féminin onderzocht Elisabetta Rosa, professor in de stedenbouw aan de UCLouvain, hoe vrouwen zonder onderdak de stedelijke ruimte gebruiken, voelen en betekenis geven. Een onderzoek dat beleidsimpact, sociale betrokkenheid en audiovisuele creatie samenbracht. 

Een vergeten groep zichtbaar maken

“Dakloze vrouwen zijn quasi onzichtbaar in de statistieken én in het beleid,” vertelt Elisabetta Rosa. Het project groeide voort uit een eerdere onderzoeksfase over dakloosheid in het algemeen. Al snel bleek dat vrouwelijke dakloosheid een onderbelichte realiteit was, met eigen kwetsbaarheden en dynamieken. 

Die vaststelling vormde het vertrekpunt voor een studie naar de manier waarop vrouwen zonder dak zich door de stad bewegen, publieke ruimte ervaren, en hoe die ervaring wordt gekleurd door wat ze verlangen, vrezen of vermijden. 

Onderzoek in tijden van crisis 

'Habiter sans-abri au féminin' werd gefinancierd door Innoviris in het kader van het programma Brains for Brussels, dat talent aantrekt en verankert in de Brusselse academische wereld. Het onderzoek startte vlak voor de uitbraak van COVID-19. Terwijl de stad in lockdown ging, bleven mensen zonder onderdak achter in de publieke ruimte. Vrouwen werden daardoor plots zichtbaarder, wat leidde tot de oprichting van tijdelijke opvanginitiatieven zoals de ‘hotelvoorzieningen’. 

In een van die hotels voerde Elisabetta Rosa intensief terreinonderzoek. Ze verzamelde verhalen, observeerde dagelijkse routines en kreeg een unieke inkijk in een uiterst kwetsbare realiteit. 

Participatief en creatief: ruimte geven aan stemmen 

Het project ging verder dan klassieke onderzoekspraktijken. Dankzij de steun van Innoviris en samenwerkingen met kunstenaars kon Rosa ook audiovisuele producties opzetten die hun verhalen bij een breder publiek brachten. 

“Ik heb samen met de vrouwen een podcast gemaakt. Niet alleen om hen te beluisteren, maar om hen ook een stem te geven.” 

Impact op stad én loopbaan 

Habiter sans-abri au féminin had impact op meerdere niveaus. Eerst en vooral leverde het input voor het institutioneel debat rond gendergerichte dakloosheidszorg. Daarnaast gaf het betrokken vrouwen de kans om gehoord te worden. En ten slotte reikte het, via creatieve vormen, verder dan de academische wereld. 

Het project had ook persoonlijk belang voor de onderzoeker. “Dankzij de steun van Innoviris via Brains for Brussels kon ik niet alleen dit onderzoek realiseren, maar ook mijn academische loopbaan versterken en een vaste positie verkrijgen. Dat was mijn droom.” 

Wat brengt de toekomst? 

Stedelijke ruimte en mentale gezondheid. Elisabetta Rosa constateerde dat psychisch lijden voor veel van de vrouwen die ze ontmoette een realiteit was. “Soms was mentale kwetsbaarheid het gevolg van het leven op straat, soms net de oorzaak.” Die vaststelling vormt het vertrekpunt van haar nieuwe onderzoeksproject, waarin ze onderzoekt hoe stedelijke ruimte kan bijdragen aan mentale gezondheid en herstel. Een logische voortzetting van haar engagement voor een zorgzamere en meer inclusieve stad.